Laan van Fasna - Vulcanus
De N.V. Nederlandsche IJzergieterij Vulcanus werd in 1920 opgericht te Rotterdam, op initiatief van Jan Hamer. De ijzergieterij moest voorzien in de grote vraag naar producten vervaardigd van het zogeheten Vulcanus-ijzer. Vanwege de lage grondprijs en de aanwezigheid van geschikt vormzand in de nabijheid, werd als vestigingsplaats Vaassen gekozen. De fabriek werd in 1921 geopend.
Naast het gieten van ijzer, hield men zich tot 1932 bezig met de productie van liften. Men produceerde aanvankelijk onder meer remblokken en roosterijzers voor o.a. de Nederlandse Spoorwegen. In 1937 telde het bedrijf bijna 400 medewerkers en produceerde het meer dan 10.000 ton aan gietijzerproducten.
In het begin van de jaren 50 van de 20e eeuw werd als één van de eerste gieterijen gestart met het produceren van het hoogwaardiger nodulair gietijzer of SG-ijzer, dat kon worden toegepast in het gebied tussen staal en gewoon gietijzer. De producten hiervan vervaardigd werden onder meer toegepast in de machinebouw, vangrailstijlen, scheepsbolders en bromfietscilinders.
Met in zijn hoogtijdagen meer dan 500 werknemers vormde het bedrijf een belangrijke economische en sociale factor in het dorpsleven van Vaassen. Vanaf 1972 ging het minder goed met de gieterij in Vaassen, onder andere door overcapaciteit en concurrentie in de bedrijfstak.
In 1979 ging Vulcanus op in de Verenigde Gieterijen Nederland. Aanhoudende problemen waren aanleiding om de vestiging in Doetinchem te verzelfstandigen in 1984, om deze te vrij te houden van de problemen in Vaassen. In 1982 was het personeelsbestand al teruggelopen naar 260 personen. Na een reorganisatie in dat jaar werd het personeelsbestand teruggebracht naar 162, en het jaar daarop naar 100 werknemers. Na enkele goede en minder goede jaren waren productietechnische argumenten uiteindelijk de reden voor een integratie van de gieterij in Doesburg en die in Vaassen. Onder meer het feit dat het 6 hectare grote bedrijfsterrein in Vaassen, dichtbij de dorpskern, gunstig lag voor woningbouw heeft ten grondslag gelegen aan het besluit de fabriek in Vaassen in 1999 te sluiten.
Op het terrein in Vaassen is na sloop van de gebouwen en sanering van de grond een woonwijk onstaan: "de Vulcanusbuurt". In straatnamen als Afbramerij, Vormerij, Gieterij en Schaarpan klinkt de historie van de ijzergieterij Vulcanus door. Op het hoogste punt van een appartementencomplex is evenals vroeger op de ijzergieterij een letter V in neonverlichting aangebracht.
Bron: o.a. wikipedia
Bron: o.a. Veluwsch Nieuws.
Enkele jaren later, in 1903, werd Welgelegen als was- en bleekinrichting overgenomen door Anton Brouwer van de Jonas. Behalve de waterkracht van de molen maakt Brouwer ook gebruik van een stoommachine. In 1906 is de wasserij deels afgebrand.
De eerste foto stamt uit 1904. De volgende twee uit 1973. Aan de reclameborden te zien werd het pand op dat moment verbouwd. In april van dat jaar opende Nico van ter Beek er zijn fotospeciaalzaak. Na ruim twintig jaar verdween de naam Foto Van ter Beek uit Vaassen, maar het dorp kreeg er Foto Pol voor terug.
In 1927 opende Derk Bijdam zijn winkel aan de Dorpsstraat (foto 1, 1930), in het pand vlak naast de garage van H.J. Smit. Daarvoor had Bijdam een winkel aan de Jan Mulderstraat gehad. In de winkel van Bijdam kon de klant terecht voor radio’s, strijkijzers, wandlampen, schemerlampen, theelichtjes, stofzuigers en andere elektrische apparaten. In januari 1931 ging Bijdam met zijn zaak terug naar de Jan Mulderstraat.
Bron: Vaassen, wandelend door de Dorpsstraat 1900-1950, F.J.T. Schumacher.
Bron: "Vaassen in woord en beeld" door D. Bakker en F. Schumacher.
Bron: Vaassen, wandelend door de Dorpsstraat, F.J.T. Schumacher, Vaassen 1100.
In 1967 namen Bert en zijn vrouw Anna de zaak van zijn vader over. Mevrouw van Gortel was het gezicht van de winkel. Bert hield zich bezig met het glaszetten en schilderen.
Bron: o.a. Rein van Putten.
Bronnen: o.a. Vaassen 1100.
